Czym jest pamięć epizodyczna i dlaczego jest tak wyjątkowa?
Pamięć epizodyczna to niezwykła zdolność umysłu do świadomego przywoływania minionych zdarzeń wraz z ich pełnym kontekstem: czasem, miejscem i towarzyszącymi emocjami. To właśnie ten rodzaj pamięci umożliwia nam odtwarzanie doświadczeń z perspektywy pierwszej osoby.
Dotychczas uważano, że jest to unikatowa cecha ludzkiego umysłu, ściśle związana z wysokim poziomem samoświadomości i zdolnością do abstrakcyjnego myślenia. Faktem jest, że pewien odpowiednik tej formy pamięci wykształciły też szympansy i psy, jednak to sójka jest pierwszym zwierzęciem (a z całą pewnością pierwszym ptakiem), u którego została ona oficjalnie potwierdzona.
Amerykański psycholog Daniel Schacter twierdził, że pamięć epizodyczna może funkcjonować wyłącznie dzięki rozwiniętemu poczuciu „ja”, do którego dołączane są wspomnienia. Według tej teorii, mózgi zwierząt nie są w stanie generować tego rodzaju pamięci ani ustawiać zdarzeń w porządku chronologicznym. Odkrycie naukowców z Cambridge całkowicie podważa to przekonanie i otwiera nowy, fascynujący rozdział w dziejach nauki.
Sójki, czyli skrzydlaci geniusze z niezwykłymi zdolnościami?
Sójki euroazjatyckie, należące do rodziny krukowatych, od dawna intrygowały naukowców swoimi wyjątkowymi zdolnościami poznawczymi. Te ptaki wykazują się inteligencją dorównującą, a czasem nawet przewyższającą, zdolności niektórych naczelnych.
Badania przeprowadzone przez zespół z Uniwersytetu Cambridge objęły siedem sójek euroazjatyckich. Naukowcy skupili się na analizie zdolności ptaków do wykorzystywania przypadkowych informacji wizualnych w celu odnajdywania wcześniej wytypowanych skrytek. Wyniki eksperymentów były zdumiewające: sójki nie tylko potrafiły kodować i przechowywać przypadkowe informacje wizualne, ale także skutecznie je przywoływać i wykorzystywać.
Co więcej, wykazały się umiejętnością chronologicznego porządkowania zdarzeń, czyli zdolnością, którą dotychczas przypisywano wyłącznie ludziom. To odkrycie sugeruje, że ptaki te posiadają formę pamięci epizodycznej zbliżoną do ludzkiej, co pozwala im na odtwarzanie wydarzeń z przeszłości i umieszczanie ich w odpowiednim kontekście. Mówiąc prościej, jeśli sójka schowała gdzieś pożywienie, to najpewniej jest ona w stanie nie tylko wskazać to miejsce, ale też określić, jakie jest to pożywienie i kiedy to zrobiła.
Warto zauważyć, że sójki już wcześniej zaskakiwały naukowców swoimi umiejętnościami. Badania wykazały, że ptaki te potrafią posługiwać się narzędziami, a nawet je tworzyć, co świadczy o rozwiniętej zdolności myślenia abstrakcyjnego.
Co zmienia pamięć epizodyczna u sójek dla nauki?
Przede wszystkim, zmusza nas do ponownego przemyślenia granic między ludzką a zwierzęcą inteligencją oraz do rewizji naszych poglądów na temat ewolucji.
Fakt, że sójki posiadają tak rozbudowaną pamięć, sugeruje, że zdolność ta mogła ewoluować niezależnie u różnych gatunków. To z kolei rodzi pytania o czynniki środowiskowe, które mogły przyczynić się do rozwoju tej umiejętności. Czy pamięć epizodyczna daje sójkom przewagę? A jeśli tak, to jak ją wykorzystały?
Wreszcie, badania nad pamięcią epizodyczną u sójek mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia mechanizmów zachodzących u ludzi. Może to mieć ogromne znaczenie dla badań nad chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera.
Źródło: zielona.interia.pl / projektpulsar.pl / radiozet.pl / opracowanie własne.