Cisza przed burzą: co zapowiada nadchodzącą erupcję?
Zanim dojdzie do wybuchu, wulkan często wysyła nam „sygnały ostrzegawcze”. Sejsmografy rejestrują wzmożoną aktywność spowodowaną przemieszczaniem się magmy w głębi ziemi. Powierzchnia wulkanu może się wybrzuszać i pękać pod wpływem narastającego ciśnienia. Czasem pojawiają się też niewielkie emisje gazów i popiołów, zwiastujące nadchodzącą eksplozję.
Przykładem takich zapowiedzi była seria trzęsień ziemi, która nawiedziła Islandię w 2023 roku. W ciągu zaledwie kilku tygodni odnotowano ponad 20 tysięcy wstrząsów: najsilniejsze osiągały magnitudę 5,3.
Doprowadziły one do powstania głębokich szczelin w okolicach miasta Grindavík i wymusiły ewakuację mieszkańców. Jak się później okazało, była to zapowiedź serii erupcji, które trwają do dziś!
Piekło na ziemi, czyli przebieg erupcji wulkanicznej
Kiedy ciśnienie magmy przekroczy wytrzymałość skał, dochodzi do gwałtownego wybuchu. Rozżarzone fragmenty skał i gazy wulkaniczne z ogromną prędkością wydostają się na powierzchnię, tworząc charakterystyczną chmurę erupcyjną.
W zależności od składu chemicznego magmy, erupcja może mieć charakter efuzywny, gdy lawa spokojnie wypływa z krateru, lub eksplozywny, gdy dochodzi do potężnych wybuchów i emisji popiołów na duże wysokości.
Doskonałym przykładem eksplozywnej erupcji był wybuch wulkanu Taal na Filipinach. Jego impet był tak wielki, że popioły i gazy zostały wyrzucone na wysokość ponad 10 kilometrów. Chmura erupcyjna rozprzestrzeniła się na obszarze setek kilometrów, powodując problemy w transporcie lotniczym i zagrażając zdrowiu mieszkańców. Jednocześnie na zboczach wulkanu pojawiły się liczne fontanny lawy, osiągające wysokość kilkudziesięciu metrów.
Śmiercionośne konsekwencje: zagrożenia związane z erupcjami
Krótko po wybuchu tzw. materiał piroklastyczny zaczyna opadać po zboczach wulkanu, tworząc lawiny i spływy. Mogą one osiągać prędkość nawet 200 km/h i niszczyć wszystko na swojej drodze. Gorące gazy i popioły powodują poważne poparzenia i problemy z oddychaniem. Jednocześnie erupcji często towarzyszą gwałtowne ulewy, które w kontakcie z popiołem tworzą lawiny błotne, zwane laharami.
Tragiczne skutki laharów można było zaobserwować podczas erupcji wulkanu Semeru w Indonezji. Ulewne deszcze, które nawiedziły region krótko po wybuchu, zmyły pokłady świeżego popiołu, tworząc gęstą, błotnistą maź. Lawiny zniszczyły setki domów i odcięły drogi ewakuacyjne, utrudniając dotarcie pomocy do poszkodowanych. W wyniku erupcji i laharów zginęło ponad 100 osób, a tysiące musiały opuścić swoje domy.
Erupcje wulkaniczne to fascynujące, ale i śmiertelnie niebezpieczne zjawiska. Potrafią całkowicie zmienić krajobraz i zaburzyć funkcjonowanie całych ekosystemów. Jednocześnie dostarczają cennych informacji na temat procesów zachodzących we wnętrzu naszej planety, choć gromadzenie tych danych lepiej pozostawić fachowcom, i jak najszybciej oddalić się z miejsca katastrofy.
Źródło: USGS.gov / cnn.com / opracowanie własne