Halny to ciepły i suchy wiatr fenowy wiejący w Tatrach, na Podhalu, w Beskidach i na Podbeskidziu. Jest znany z gwałtownych zmian pogody. Powoduje skoki ciśnienia atmosferycznego, zmiany temperatury i wilgotności, co może wpływać na samopoczucie ludzi.
Wiatr ten wywołuje reakcje meteorotropowe, które mogą być bardzo dokuczliwe dla osób, które często skarżą się na złe samopoczucie podczas zmian pogody. Jak dowiedli niedawno naukowcy, nie tylko temperatura, wilgotność i prędkość wiatru na nas wpływa, lecz przede wszystkim towarzyszący halnemu wzrost ilości jonów dodatnich w powietrzu.
Bardzo niebezpieczna choroba fenowa
Wszystkie te czynniki powodują chorobę fenową. Jej objawów jest bardzo wiele, a do tych najważniejszych należą migrenowe bóle głowy, senność lub bezsenność, osłabienie, niepokój, rozdrażnienie oraz zaburzenia układu krążenia i pokarmowego. Zespół tych czynników nasila stany depresyjne, zwłaszcza u osób, które od dłuższego czasu zmagają się z depresją.
Wiatr halny może wpływać na układ nerwowy poprzez zmiany w poziomie hormonów, takich jak serotonina czy melatonina, które regulują nastrój i sen. U osób z predyspozycjami psychicznymi może zaostrzać myśli samobójcze.
Na Podhalu halny jest nie tylko zjawiskiem meteorologicznym, ale i elementem lokalnej kultury, często kojarzonym z trudnymi emocjami. Mity i opowieści o "diabelskim wietrze" mogą wzmacniać negatywne skojarzenia, wpływając na postrzeganie tego zjawiska jako katalizatora problemów psychicznych, w tym samobójstw.
Halny podnosi policyjne statystyki
Analiza statystyki medycznej i policyjnej na tle wielolecia wykazała wzrost liczby samobójstw, awantur i bójek oraz wypadków drogowych, zwłaszcza u mężczyzn, w miejscowościach położonych w rejonach górzystych, gdzie halny jest najbardziej intensywny. Nic więc dziwnego, że o halnym mówi się "wiatr samobójców".
Najniższe ciśnienie w historii Polski. Od tego głowa może pęknąć
Jedno z kluczowych badań, opublikowane w 2019 roku w piśmie European Psychiatry, analizowało 210 przypadków samobójstw zarejestrowanych w latach 1999-2014 w powiecie tatrzańskim. Wyniki pokazały, że 14,5 procenta samobójstw (31 z 210) miało miejsce w dniach z halnym.
Okazało się też, że w lecie ryzyko samobójstw wzrastało ponad czterokrotnie w dni z silnym halnym, a jesienią dwukrotnie. Wiosną natomiast ryzyko malało dziesięciokrotnie. Te wyniki sugerują, że wpływ halnego na samobójstwa może być zależny od pory roku, z wyraźnym wzrostem ryzyka latem i jesienią.
Choć związek między halnym a samobójstwami jest zauważalny, nie jest w pełni wyjaśniony. Konieczne są interdyscyplinarne badania, łączące meteorologię, psychologię i socjologię, aby lepiej zrozumieć, jak wiatr ten wpływa na zdrowie psychiczne i jak można wspierać mieszkańców regionów dotkniętych tym zjawiskiem.
Jak powstaje wiatr halny i co zapowiada?
Wiatr halny powstaje, gdy na wschód od Karpat znajduje się obszar wysokiego ciśnienia, a na zachód od nich, niskiego ciśnienia. Masy powietrza, w związku z ruchem obrotowym Ziemi, podążają wówczas z południa na północ.
Masy powietrza docierające od strony Słowacji napotykając na przeszkodę masywu Tatr, podnoszą się na południowych zboczach i ochładzają o około 0,6 stopnia na każde 100 metrów wysokości. Zjawisku temu towarzyszy skraplanie się pary wodnej, której drobiny tworzą wał sinych chmur nad Tatrami, nazywany potocznie czapeczką.
Po przejściu przez grań Tatr pozbawiona pary wodnej masa powietrza opada wzdłuż północnych stoków, ogrzewając się średnio o 1 stopień na każde 100 metrów spadku. Dlatego wiatr halny, im niżej wieje, tym jest cieplejszy i suchszy.
Pojawienie się halnego dla górali to najbardziej sprawdzalna prognoza pogody, ponieważ wskazuje on na zbliżanie się ochłodzenia. Zimą to zapowiedź opadów śniegu.
Skąd się biorą wichury w Polsce? Poznaj te najbardziej niszczycielskie na tle historii
Masz myśli samobójcze? Czujesz, że znajdujesz się w sytuacji, z której nie ma wyjścia? Pamiętaj, że są osoby, które chcą i mogą Ci pomóc. Dyżurują telefonicznie lub on-line: 800 70 2222 - całodobowe Centrum Wsparcia dla osób w kryzysie. 116 111 - telefon zaufania dla dzieci i młodzieży. W sytuacji zagrożenia życia dzwoń pod numer 112 albo jedź na izbę przyjęć najbliższego szpitala psychiatrycznego.
Źródło: TwojaPogoda.pl / European Psychiatry.