Podsumowując wieloletnie obserwacje zjawisk pogodowych, można stwierdzić, że w październiku aura bywa bardzo zmienna, czasem przypominając lato, a innym razem zimę. Październik jest swego rodzaju jesiennym kwietniem, bo przeplata często skrajne typy pogody. Jednakże jednego zjawiska do tej pory spodziewać się nie można było, a jest nim upał.
Upał w październiku. To możliwe?
Od kiedy prowadzi się stałe pomiary meteorologiczne, a więc od ponad 100 lat, nie zdarzyło się, aby w październiku temperatura sięgała 30 stopni, choć czasem było bardzo blisko. Zdecydowanie najbliżej 4 października 1966 roku, gdy termometry w Gorzowie Wielkopolskim w woj. lubuskim wskazały w cieniu 28,7 stopnia, w Słubicach w woj. lubuskim było 28,6 stopnia, zaś w Bydgoszczy w woj. kujawsko-pomorskim odnotowano 28,4 stopnia.
Teoretycznie istnieje więc prawdopodobieństwo, że w przyszłości, w pierwszych dniach października, próg upału zostanie przekroczony, a przynajmniej osiągnięty. Jeśli wyniki modelowania klimatu się potwierdzą, to pierwszy październikowy upał powinniśmy odnotować jeszcze przed 2030 rokiem.
Anomalie średniej temperatury dla października w latach 1951-2016 w Polsce w stosunku do średniej dla wielolecia 1971-2000 oraz wartość trendu (°C/rok). Serie zostały wygładzone 10-letnim filtrem Gaussa (czarna linia). Dane: IMGW. Opracowanie: TwojaPogoda.plTak duże ciepło o tej porze roku nazywane jest babim latem, ponieważ do Polski, dzięki pogodnemu wyżowi znad wschodniej Europy, dociera wówczas powietrze zwrotnikowe znad północnej Afryki.
Ubiegłoroczny październik okazał się nie tylko chłodny, ale też najbardziej pochmurny od blisko 20 lat. Z kolei październik sprzed 2 lat był najchłodniejszy od 5 lat. Dwa wcześniejsze zapisały się dla odmiany bardzo ciepło, jednak jeszcze dłuższe i cieplejsze babie lato panowało w naszym kraju w 2006 roku. Wcześniej raczyło nas aż dwa październiki z rzędu w 2000 i 2001 roku. Były to najcieplejsze październiki na tle ponad 200-letniej historii pomiarów.
Prawie 15 stopni mrozu o świcie
Szczególnie chłodne październiki mieliśmy w 2009 i 2010 roku. Najzimniejszym w ostatnich 30 latach był październik 2003 roku. Jednak zdecydowanie najzimniej miesiąc ten zapisywał się dawno temu, jeszcze przed ociepleniem klimatu z lat 80. ubiegłego wieku. Bardzo surowy był październik 1946 roku, który przypominał listopad lub nawet łagodny grudzień.
Fot. TwojaPogoda.plPrzy napływie powietrza arktycznego zdarzały się naprawdę solidne mrozy. Na przykład 31 października 1956 roku temperatura w Suwałkach potrafiła spaść nad ranem do minus 14,2 stopnia i był to największy mróz odnotowany na polskich nizinach w październiku w okresie powojennym. Na terenach podgórskich rekord padł w Zakopanem, gdzie 30 października 1920 roku zmierzono minus 18,5 stopnia.
Może spaść pierwszy śnieg
Październik to pierwszy miesiąc, gdy potrafi się utworzyć stała zimowa pokrywa śnieżna. Choć w dzisiejszych czasach wydaje się to nam niemożliwe, to jednak jeszcze pół wieku temu wcale nie było to nic dziwnego. Śnieg, który spadł w ostatniej dekadzie miesiąca potrafił się czasem utrzymać aż do wiosennych roztopów.
Obecnie październiki przynoszą pierwsze lokalne opady śniegu, ale pokrywa śnieżna utrzymuje się przeważnie kilka godzin, tylko w skrajnych przypadkach przez 2-3 dni. Jeden z najbardziej zaskakujących przypadków wyjątkowo wczesnych opadów śniegu pamiętamy z października 2015 roku, gdy biały puch otulił wciąż jeszcze kolorowe liście na drzewach.
Fot. TwojaPogoda.plTak wczesnych opadów śniegu, bo na początku drugiej dekady miesiąca, na południu i w centrum kraju nie mieliśmy od ponad 30 lat. Podobnie było w 2009 roku, gdy pierwszy śnieg spadł w połowie października.
Październik to również miesiąc gęstych mgieł i wichur. Jest to pierwszy miesiąc w sezonie chłodnym, kiedy ich intensywność bywa bardzo duża. Mgły mogą się utrzymywać przez kilka dni z rzędu, a wiatr osiągać 100 km/h.
A co mówią statystyki?
Dane klimatologiczne mówią o tym, że październik jest najchłodniejszy na północnym wschodzie kraju, gdzie średnia miesięczna temperatura wynosi 6-7 stopni. Na przeważającym obszarze kraju średnia to 8 stopni, a na wybrzeżu, Ziemi Lubuskiej i Śląsku przekracza 9 stopni.
Październik najbardziej mokry jest na środkowym i wschodnim wybrzeżu i Pomorzu, gdzie średnio spada 70 mm deszczu. W większości regionów kraju suma opadów wynosi 40-60 mm, a najbardziej sucho jest na południowym pograniczu z Niemcami, gdzie spada 30 mm deszczu.
Fot. TwojaPogoda.plNajbardziej słonecznie miesiąc ten mija najczęściej na południu kraju, gdzie sięgają pogodne wyże znad południowej i południowo-wschodniej Europy. Najbardziej pochmurno jest przeważnie na Pomorzu, Kujawach i Warmii, bo regiony te znajdują się pod wpływem mokrych niżów atlantyckich wędrujących przez Skandynawię.
Jaki będzie tegoroczny październik?
Wszyscy mamy nadzieję, że po dwóch z rzędu chłodnych październikach, tegoroczny zapisze się ciepło. Ubiegłoroczny październik przyniósł nam najbardziej pochmurną złotą polską jesień od blisko 20 lat. Na szczęście tym razem prognozy są optymistyczne.
Choć pierwszy tydzień zapowiada się dość mokro, to jednak druga dekada października powinna przynieść dużą odmianę pogody, będzie słonecznie, a w dodatku ciepło, o ile oczywiście prognozy się sprawdzą, za co trzymamy kciuki.
Źródło: TwojaPogoda.pl